Trudne miejsca w Ewangelii

– W niedzielę biblijną Kościół przypomina o potrzebie czytania i kontemplowania Pisma Świętego. W jego głębszym zrozumieniu mogą pomóc wartościowe publikacje, na przykład „Trudne miejsca w Ewangelii. Skandalizujące słowa Jezusa” Wydawnictwa Jedność. Wyjaśnijmy ten tytuł, a szczególnie podtytuł.

– Przymiotnik „skandaliczny” nabrał negatywnych konotacji w kontekście obyczajowym. Określa on najczęściej coś – wydarzenie, słowo, zachowanie – co jest nieprzyzwoite, niewłaściwe, wręcz niedopuszczalne, łamie kanony. My jednak chcemy posługiwać się tym słowem w sensie biblijnym.

– Co więc znaczy słowo „skandal” w języku biblijnym?

– Greckie słowo skandalon przywołuje obraz wystającego na drodze kamienia, o który idący potyka się. Generalnie w Biblii jest ono interpretowane figuratywnie, w pespektywie religijnej. Czyli scandalon to wydarzenia, zachowania, słowa, gesty, postawy, postaci, które sprawiają, że człowiek uczestniczący w danej sytuacji lub ją obserwujący „upada”, czyli jego wiara jest wystawiona na potężną próbę. Stąd często używamy synonimu terminu „skandal” – zgorszenie.

– Autorem publikacji jest kardynał Gianfranco Ravasi, biblista, wieloletni przewodniczący Papieskiej Rady Kultury.

– Dopowiem, że to także wytrawny biblista, erudyta, znawca kultury i historii biblijnej, znakomity popularyzator Biblii. Zwieńczeniem jego kariery wydawniczej są nie tylko solidne komentarze, zarezerwowane dla specjalistów od biblistyki, ale także publikacje adresowane do osób, które nie mają specjalistycznej wiedzy na temat Pisma Świętego. Kardynał Ravasi często podejmuje wyzwanie, aby kierować słowo do masowego odbiorcy. Czyni to w sposób przejrzysty, jasny, prosty, używając skromnych środków wyrazu. Prostym językiem jest w stanie wyjaśnić sprawy naprawdę trudne.

– Powiedzmy więc, co się w tej publikacji znajduje.

– Książka podzielona jest na cztery części, ponieważ mamy cztery Ewangelie. Kardynał przedstawia 140 fragmentów biblijnych, po 35 z każdej Ewangelii. Dla mnie to absolutna rewelacja, że tyle tekstów może stanowić wyzwanie dla wszystkich, którzy po nie sięgają. Kardynał wyjaśnia wszelkie wątpliwości, jakie mogą budzić niektóre słowa Pana Jezusa. We wstępie używa na nie angielskiego określenia hard, czyli mocne.

– Podajmy przykłady skandalizujących słów Jezusa.

– Na przykład: „Jeśli ktoś przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści swego ojca i matki, (…) nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem” (Łk 14,26). Albo: „Każdy kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa” (Mt 5,28). Albo jeszcze: „Nie sądźcie, że przyszedłem pokój przynieść na ziemię. Nie przyszedłem przynieść pokój, ale miecz” (Mt 10,34). W innych miejscach wydaje się, że mamy do czynienia ze sprzecznościami. W Ewangelii św. Mateusza Jezus oświadcza: „Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie” (Mt 12,30). Tymczasem u Marka słyszymy, że Jezus mówi: „Kto bowiem nie jest przeciwko nam, jest z nami” (Mk 9,40). Mamy więc całą gamę tekstów, nad którymi ksiądz kardynał się pochyla, pisząc do każdego z nich krótki i przystępny komentarz.

– Podajmy przykład takiego komentarza.

– W Ewangelii świętego Marka Jezus krytykuje faryzeuszy i mówi tak: „Jeśli ktoś powie ojcu lub matce korban, to znaczy darem złożonym w ofierze jest to, co miałoby być ode mnie wsparciem dla ciebie, to już nie pozwalacie mu nic czynić dla ojca ani dla matki” (Mk 7, 11-12). Autor wyjaśnia, że w języku aramejskim słowo korban oznaczało „ofiarę” składaną przez wiernych na rzecz świątyni. Pieniądze oraz przedmioty nie mogły być wykorzystane do innych celów, bowiem tak nakazywał przepis tradycji żydowskiej zawarty w Misznie. Jezus w tej sytuacji przedstawia budzące Jego sprzeciw zastosowanie tej szczególnej normy. Gdy jakiś Żyd chce się uchylić od obowiązku utrzymywania starszych rodziców, to może pewną sumę pieniędzy lub jakąś wartościową rzecz zadeklarować jako korban dla świątyni – to zwolni go z troski o ojca lub matkę. Zobowiązanie, od którego się uchylał, było rzecz jasna większe, stąd też płynęła oczywista korzyść. Co więcej, ślub ten nierzadko pozostawał tylko formalny, a więc fikcyjny, nie obejmował bowiem realnej darowizny i stanowił jedynie zewnętrzną wymówkę, by wymigać się od moralnego obowiązku. Jezus obnaża więc etyczne oraz religijne zakłamanie i sięga do serca Biblii, ogłaszając ponadczasowość dekalogu: „Czcij ojca i matkę” (Wj 20,12), gdzie słowo „czcić” obejmowało czynne zobowiązanie do szacunku, opieki i wsparcia rodziców na starość. Takie wyjaśnienie tego fragmentu Ewangelii przedstawia nam kardynał Ravasi.

– Teksty zawarte w książce składają się z krótkiego fragmentu Ewangelii oraz odnoszącego się do niego komentarza kardynała Ravasiego.

– Książka ta, ze względu na podział materiału, stanowi bardzo wygodną lekturę. Przeczytanie jednego przykładu z Ewangelii wraz z komentarzem zabiera 3-4 minuty. Książkę może więc czytać nawet ktoś, kto ma wolne przysłowiowe pięć minut i może je właśnie tak spożytkować. Nie muszę mieć spokoju, ciszy, ciepłej herbaty i mnóstwa czasu, aby przeczytać jeden komentarz kardynała. Mogę czytać w metrze, w autobusie, na parkingu.

– Jednak właściwe byłoby przeczytanie fragmentu Ewangelii i wyjaśnienia autora, aby móc je przemyśleć.

– Mówimy tu o wytrawnych czytelnikach. Książka jest napisana zarówno dla ludzi mających wiedzę na temat Ewangelii, jak i dla sceptyków, oddalonych od Pana Jezusa, których cechuje rezerwa wobec Ewangelii. To wspaniała pomoc właśnie dla nich, bo jak pisze sam autor, jego rozważania albo pozwolą wejść w świat Biblii i otworzyć się autentycznie na osobę Jezusa, albo przynajmniej dadzą wiedzę na temat Ewangelii. Niewątpliwie ta lektura wzbogaci również wszystkich tych, którzy nie chodzą do kościoła.

– Natomiast dla duszpasterzy, katechetów, animatorów wspólnot katolickich, kół biblijnych i innych ruchów katolickich to nieoceniona pomoc.

– Na tym polega fenomen kardynała Ravasiego, potrafiącego stanąć pomiędzy dwoma grupami ludzi o różnej wrażliwości biblijnej i nastawieniu do Biblii. Moim zdaniem publikacja ta może stanowić nieocenioną pomoc dla wszystkich, którzy czytają i objaśniają Pismo Święte innym. Na przykład katecheci mogą uzyskać ciekawe argumenty do dyskusji z uczniami, mającymi wiele pytań na temat Ewangelii. Kardynał Gianfranco Ravasi, autorytet w dziedzinie biblistyki, daje kompetentne odpowiedzi i wyjaśnienia. To nie są wykłady naukowe, ale dynamiczne i przystępnie napisane komentarze. Zachęcam więc do lektury.

– Dziękuję za rozmowę.

Więcej w audycji „Tak Wierzę” wtorek godz. 20 Radio eM Kielce.

Katarzyna Bernat