Wysłuchaj drugiej audycji radiowej z cyklu „Wdzięczni Bohaterom - Powstańcom Styczniowym Walczącym na Kielecczyźnie"

Część1:

Część2:

Wersja tekstowa audycji:

Bohaterowie Powstania Styczniowego walczący na kielecczyźnie. Dzień dobry przed mikrofonem Michał Łosiak a moim i państwa gośćmi są Krzysztof Myśliński i Leszek Dziedzic z Muzeum Historii Kielc a porozmawiamy sobie o mniej znanych powstańcach, którzy walczyli w licznych oddziałach. Ludzie z Kielc oraz małych miasteczek i wsi województwa świętokrzyskiego. Nazwiska niektórych są do dziś znane, jak na przykład Tadeusz Włoszek. Co możemy o nim powiedzieć, Krzysztof myśliński.

Szymon T. Włoszek był kielczaninem z zysku czy z pozysku i to bardzo ciekawa historia, ponieważ ten bardzo długo szczęśliwie, bardzo długo żyjący mężczyzna właściwie z kielcami związał się na stałe i tak chwalebnie po zkończeniu pracy. Był nauczycielem, profesorem gimnazjalnym to znaczyło w tych czasach bardzo duzo. To  była persona to była postać, to była przede wszystkim osoba, praca drzona ogromnym szacunkiem, ale był też powstańcem styczniowym. A kiedy osiadł w Kielcach tak na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku to i w Kielcach jak w całej Polsce była wtedy szansa stworzenia pewnych formalnych takich Instytucji społecznych, jak choćby Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. W Kielcach powstało bardzo wcześnie i oddział kielecki wspólnie z oddziałem wrocławskim, bo to dwa najstarsze oddziały, które najwcześniej przystąpiły do tworzenia muzeów takich regionalnych, społecznych muzeów, które były traktowane właśnie jako taki depozytariusz pamięci tradycji patriotycznej. Możemy powiedzieć, że gdyby nie, Tadeusz Włoszek, to prawdopodobnie tej energii tego entuzjazmu wśród kieleckich założycieli towarzystwa, nie wystarczyłoby, żeby to muzeum tak świetnie się rozwijało i tak świetnie funkcjonował. Bo nie tylko, że był z młodości bardzo wczesnej uczestnikiem powstania. To był też człowiekiem, który już po zamieszkaniu w Kielcach o tej tradycji ziemi, o znajomości ziemi kieleckiej, o tradycj. Na ile to się dało? Patriotycznej, bo pamiętajmy, że to jest rok 1900 przynajmniej do odzyskania niepodległości. To muzeum funkcjonuje, Włoszek po nim oprowadza Włoch, zwłaszcza młodzieży mając szczególną tendencję do krzewienia tej patriotycznej postawy wśród młodzieży. No ale też musi się liczyć też z tym, co mówi prawda. A kiedy powstała odrodziła się wolna Polska, no to Szymon Tadeusz Włoszek w honorowym powstańczym mundurze, bo taki wolna Rzeczpospolita wszystkim żyjącym powstańcom przyznała wraz ze stopniem oficerskim. Był człowiekiem, który stał się symbolem odrodzonych Kielc, symbolem ducha odrodzonego ducha polskiego w Kielcach i symbolem krzewienia tej patriotycznej, także powstańczej historii. On sam był pamiątką powstania styczniowego.

Mamy szereg nazwisk, których dzisiaj być może nie pamiętamy, ale ich groby, jeśli przejdziemy się po cmentarzu starym chociażby czy nowym w Kielcach są liczne, kogo możemy przypomnieć? Pan Leszek Dziedzic.

Należałoby przypomnieć na przykład Wojciecha Lichońskiego, o którym wspominałem wcześniej. Komisarza Rządu Narodowego na Kielce, który po tym nieudanym ataku razem z Kurowskim zorganizował oddziały powstańcze w okolicach Ojcowa, który niestety uległ rozbiciu podczas ataku na garnizon carskim w Miechowie. Później brał udział w bitwie Langiewicza, pod Pieskową skałą brał też udział w naradach w Goszczy? Które poprzedzały ogłoszenie Langiewicza naczelnikiem, dyktatorem powstania. Później awansowany został kapitanem i był przy sztabie generała Józefa Wysockiego, a później został członkiem rządu Narodowego i pełnił jeszcze inne funkcje, ale w zasadzie tutaj jego główna rola to był ten moment początkowy. Czyli kiedy był tym naczelnikiem komisarzem rządu Narodowego w Kielcach.

Oprócz niego kogo jeszce mozemy wymienić bo grobów powstańców na naszych cmentarzach jest bardzo, bardzo dużo i tu taka ciekawostka władze województwa zdecydowały, że ich miejsca spoczynku zostały oznaczone. No to o kim jeszcze możemy powiedzieć?

Mozemy mówić na przykład o księdzu Franciszku Brudzińskim, proboszcza w daleszycach, później prefekta gimnazjum kieleckiego, który przyjmował przysięgę od powstańców, którzy udawali się do oddziałów w przy Kościele Świętej Trójcy w Kielcach, czyli tutaj jego taka znacząca rola w organizacji powstania. Brał też udział w manifestacjach wcześniej patriotyczno religijnych w tych latach wcześniejszych. No można by mówić jeszcze o innych osobach. Również Edward Plewiński, Teodor Kłodawski, którzy spoczywają na kieleckim cmentarzu.

Kończymy tę część naszej rozmowy i na kolejną zapraszam tuż po przerwie. Audycja współfinansowana ze środków otrzymanych od Ministerstwa Obrony Narodowej.

Bohaterowie powstania styczniowego walczący na kielecczyźnie.

Wracamy do państwa po przerwie. Przypomnę, że razem z Krzysztofem Myśliński i Leszkiem Dziedzicem z Muzeum Historii Kielc rozmawiamy o mniej znanych bohaterach powstania styczniowego na kielecczyźnie. Wspomnieliśmy wielu z nich uczestniczyło właśnie w tym zrywie niepodległościowym, a na osiedlu Kochanowskiego w Kielcach mamy ulicę Jadwigi Prędowskiej, która upamiętnia kobietę powstania styczniowego. Co możemy o niej powiedzieć?

Tak, no mamy taką jedną, legendarną, już tak legendarną, że niewiele o niej wiemy. Nawet wiemy, jak wyglądała, choć wiemy. Bohatera kobietę, powstańca z poprzedniego wielkiego powstania listopadowego, które był właściwie wojną. Prawda była wojna między państwami, czyli Emilię Plater. Pamiętamy jeszcze to Emilię Plater, bo są ulice Emilii Plater, ale Emilia Plater chyba już tak nie porusza naszych serc. Natomiast Jadwiga Prędowska to jes,t to była i to ciągle była kobietą za życia, a dzisiaj jest ciągle postacią z krwi i kości. Ziemianka z pod Radomia inteligentna niesłychanie, świetnie zorganizowana, utalentowana, nie trafiła na swój czas. Dzisiaj zrobiłaby karierę z całą pewnością. Zostawiła pamietniki. Namawiam do tego, żeby te pamiętniki czytać, wydano je w latach bodaj sześćdziesiątych. One dotyczą głównie  powstania. Była bardzo blisko sztabu Langiewicza była jego prawą ręką, chociaż była kobietą kobietą zamężną, powazna, solidną. Wzięła udział w powstaniu nie z bronią w ręku, ale od tej tak zwanej logistycznej strony, która jak tragiczne, dzisiejsze wydarzenia pokazuja bywa ważniejsze niż liczba armat. Dobra organizacja to jest to, co wojny wygrywa często bardziej niż broń. Więc Jadwiga Prędowska która w Kielcach proszę wybaczyć, jeśli przesadzam, ale takie mam wrażenie kojarzy się głównie z miejskim zarządem dróg, który przy przy tej ulicy bardzo ważna instytucja tam się mieści, to upowszechnia naszą wiedzę o Jadwidze Prędowskiej.

Ale warto wiedzieć jednak, kim była Jadwiga pręd Owska i że aktywnie brała udział w powstaniu. Zresztą Kobiety w powstaniu to również jest bardzo, bardzo ciekawy temat.

Absolutnie to była , może nawet nie tyle prawa ręka, co szyja, która, umożliwiła tym często pobudzonym żołnierzom, możliwość działania. Oczywiście nie przesadzam. O tych kobietach w powstaniu wiemy bardzo niewiele i bardzo niewiele wykazujemy szacunku do kobiet powstania. Gdyby nie kobiety wdowy już matki żony, czasem córki, gdyby nie, gdyby nie kobiety, których mężowie synowie bracia zginęli, musieli uciekać, zostali zesłani na Syberię. To także od strony gospodarczej, ale od strony wychowawczej, takiej duchowej. Nie wiadomo, czy  Polska by przetrwała. Ta Polska, zwłaszcza ziemiańska spadła na kobiety po powstaniu styczniowym. Dzisiaj gdy w wojnie biorą udział miliony ludzi, giną miliony ludzi, to 30 tys. mężczyzn w dziewiętnastowiecznej Polsce to tam jakiś drobiazg. Nie! to był po prostu szok gospodarczy i intelektualny, demograficzny. Jakbyśmy się mieli zapytać. Co zrobiły Kobiety dla Polski w powstaniu i po powstaniu? Mielibyśmy z tym problem. I cały czas trzeba to przypominac. Jadwiga Prędowska byłaby i jest świetnym punktem wyjścia do pokazania historii przegranego powstania, ale trzeba też powiedzieć, że w powstaniu ktoś tych. rannych chorych, kurował, opiekował się nimi  ukrywał karmił, dbał o nich, wykazywał o nich troskę i miłość. To były kobiety.

Czas naszezej rozmowy dobiegł końca. Ja przypomnę, o mniej znanych postaciach z powstania styczniowego na kielecczyźnie rozmawiałem razem z Krzysztofem Myślińskim i Leszkiem Dziedzicem z Muzeum Historii Kielc. Dziękuję panowie serdecznie za rozmowę, a naszym słuchaczom za uwagę rozmawiał Michał Łosiak do usłyszenia.

Audycja współfinansowana ze środków otrzymanych od Ministerstwa Obrony Narodowej.

Projekt  „Wdzięczni Bohaterom - Powstańcom Styczniowym walczącym na Kielecczyźnie" jest zadaniem publicznym współfinansowanym ze środków otrzymanych od Ministerstwa Obrony Narodowej.