Tomasz Domański: Kościół katolicki budził w Polakach świadomość narodową

Czy Kościół Katolicki przyczynił się do odzyskania przez Polskę niepodległości?

Możemy taką tezę postawić, ponieważ Kościół Katolicki był częścią narodu polskiego. Księża angażowali się w działalność społeczną oraz patriotyczno-religijno- narodową. Na przełomie XIX i XX wieku miało to duże znaczenie. To splatanie się patriotyzmu połączonego z religijnością, nadawało szczególny wymiar uroczystościom rocznicowym. Przyczyniało się to do budzenia świadomości narodowej. W dobie rusyfikacji i germanizacji znaczenie miała modlitwa po polsku, kazanie po polsku, czyli obecność polskiego słowa wypowiadanego publicznie.

Jak księża działali na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości?

Była to przede wszystkim praca pozytywistyczna, praca u podstaw, wśród ludu i dla ludu. Nasz kraj wówczas był wybitnie rolniczy z wyspami przemysłowymi. W większości była to więc praca z ludem rolniczym. Na przełomie XIX i XX wieku zmieniła się narracja Kościoła hierarchicznego wobec problemów społecznych. W maju 1891 roku ukazała się encyklika papieża Leona XIII "Rerum novarum", która mówiła o potrzebie wyjścia Kościoła naprzeciw problemom społecznym. Encyklika pokazywała kluczowe elementy życia społecznego, roli rodziny i pracy, która jest potrzebna i jest godnością człowieka. Odnosiła się także do kwestii własności prywatnej. Był to przełom, który spowodował przełom w myśleniu duchowieństwa. Księża zaangażowali się w różne inicjatywy społeczne i charytatywne. Podnosili kulturę agrarną, oświatową, uczyli zrzeszania się. To wszystko budowało wspólnotę narodową i poczucie polskiej tożsamości. Było to budzenie świadomości narodowej poprzez inicjatywy społeczne, gospodarcze, oświatowe i kulturalne.

Jaki był więc wpływ Kościoła katolickiego na polskie społeczeństwo?

Był wielowymiarowy. Wspomniana działalność społeczna, gospodarcza, charytatywna, troska o człowieka. Uczenie ludzi, że mogą się zrzeszać, organizowanie bibliotek parafialnych, rozbudzanie świadomości narodowej. Oprócz wspomnianych inicjatyw, podejmowane były też działania patriotyczne: uroczystości rocznicowe, nabożeństwa, przypominanie wielkich Polaków. Sprawa polska stała się sprawą 20 milionów ludzi, chodziło o zjednoczenie ich i tę rolę pełnił Kościół i duchowni.

Więcej powiemy w audycji: "Historia na fali" w czwartek 13 listopada o godz. 20 w Radiu eM.