Matka Boża Łaskawa - Patronka Kielc

Obraz Matki Bożej Łaskawej jest obecny w Kielcach od pierwszej połowy XVII wieku. – Niektórzy naukowcy ostrożnie przypuszczają, że na pewno był tutaj przed 1626 rokiem, a więc przed datą powstania Bractwa Różańcowego. Mówi się też, że pojawił się przed 1619 rokiem, przed którym to rokiem, jak przypuszczamy zmarł fundator obrazu Wojciech Piotrowski. Stąd szacunkowe daty powstania tego obrazu. Natomiast niektórzy historycy śmiało mówią, że powstał tuż po 1600 roku. Nie ma więc  wystarczających źródeł, aby móc podać precyzyjną datę od kiedy ten obraz znajduje się w kieleckiej katedrze – wyjaśnia Małgorzata Gorzelak, historyk sztuki z Muzeum Diecezjalnego w Kielcach.

Matka Boża Przewodniczka

Przypuszcza się, że obraz powstał w Krakowie, ponieważ stamtąd pochodził jego fundator, wspomniany Wojciech Piotrowski. – Tam też, od około 1400 roku aż do połowy XVI wieku żywa była tradycja malowania obrazów Matki Bożej jako Hodegetrii. Do tego typu ikonograficznego nawiązuje wizerunek Matki Bożej Kieleckiej Łaskawej, aczkolwiek obraz kielecki nie jest już ani ikoną, ani t. zw . hodegetrią krakowską z okresu gotyku.

Historyk sztuki wyjaśnia, że hodegetria jest typem wizerunku Matki Bożej Przewodniczki, który powstał na Wschodzie. –  Przewodniczki, ponieważ Matka Boża wskazuje dłonią na Dzieciątko Jezus na swojego Syna jako: Drogę, Prawdę i Życie, czyli jedyny właściwy kierunek dla każdego katolika. Tradycja ustna  pierwszy taki obraz przypisuje św. Łukaszowi Ewangeliście. Według przekazów  w V wieku ikonę tę przewieziono z Jerozolimy do Konstantynopola i umieszczono w klasztorze mnichów, którzy opiekowali się niewidomymi. Oni wskazywali im właściwą drogę. Stąd Matka Boża też wskazuje nam wszystkim właściwą drogę w życiu. To piękna symbolika. Ten typ hodegetrii nadal jest bardzo żywy w sztuce ikony, gdzie powtarza się te schematy nawiązujące do pierwszych wizerunków Matki Bożej. Kultura polska jest bardzo interesująca, ponieważ ma w sobie elementy kultury Wschodu i Zachodu. Na przykładzie obrazu Matki Bożej Łaskawej widać również wpływy Zachodu. Maryja jest ukazana plastycznie. Widzimy cieniowanie, swobodne wydobywanie bryły, co sytuuje ten obraz w kręgu nowożytnej kultury łacińskiej. To już są właśnie te elementy sztuki Zachodu, które są całkiem obce ikonie. Matka Boża Łaskawa wskazuje na Pismo Święte, które trzyma Dzieciątko Jezus. Wskazuje na żywe Słowo, które jest dla nas źródłem wiary, refleksji i Jezusa Chrystusa – dodaje Małgorzata Gorzelak.

Historia kultu

W Kielcach kult Matki Bożej Łaskawej pojawił się w 1626 roku, kiedy powstało Bractwo Różańcowe, które opiekowało się tym obrazem. – W XVII wieku pojawił się napis: Matka Boża Łaskawa Kielecka. Obraz był koronowany w 1630 roku, później ufundowano srebrną sukienkę. Wiemy, że od początku słynął wieloma łaskami. Wisiały tutaj liczne wota dziękczynne. Doliczono się ich około 170. Często były one zdobione drogocennymi kamieniami: szafirami, rubinami, szmaragdami. Świadczy to o tym, że ten kult był żywy, ale z czasem przygasł. Na początku XX wieku sprofanowano obraz Matki Bożej Częstochowskiej. W związku z tym biskup kielecki Augustyn Łosiński sprowadził do katedry wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej i umieścił go w kaplicy różańcowej, a obraz Matki Bożej Łaskawej przeniósł na zasuwę. To doprowadziło do przygaśnięcia kultu. Wiemy jednak, że w czasie I wojny oraz wojny polsko – bolszewickiej były składane akty wdzięczności u stóp Matki Bożej Kieleckiej – zaznacza Małgorzata Gorzelak.

Odnowienie kultu przypadło na lata 80. XX wieku. - W 1979 roku proboszczem katedry został późniejszy biskup Mieczysław Jaworski, kapelan Solidarności, który żywił kult do Matki Bożej Łaskawej. Za jego sprawą w 1982 roku ustanowiono Diecezjalne Sanktuarium Maryjne Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej i została ułożona pieśń ku Jej czci „W prastarej kieleckiej świątyni..”. Słowa napisał Wacław Wilk Wilczyński, a muzykę skomponował wieloletni organista katedry prof. Jerzy Rosiński. Jednak najważniejszym momentem była koronacja obrazu przez Jana Pawła II, która odbyła się 3 czerwca 1991 roku. Był to akt wzruszający dla wszystkich kielczan i zwieńczenie tego kilkusetletniego kultu na tej ziemi. Uroczystość odbyła się podczas mszy świętej w Masłowie. Obraz był eksponowany w ołtarzu i Jan Paweł II osobiście poświęcił, a potem nałożył korony na skronie Matki Bożej i Dzieciątka Jezus. Było to wielkie przeżycie dla wiernych – opowiada Małgorzata Gorzelak.

Patronka Kielc

Krótko po koronacji - 6 września 1991 roku Stolica Apostolska ustanowiła Matkę Bożą Łaskawą Patronką Kielc. Podczas uroczystości ogłoszenia Matki Bożej Patronką Kielc ówczesny prezydent Kielc Robert Rzepka powiedział: „Kult Maryjny zespolił się od stuleci z kulturą duchową miasta z życiem i obyczajami jego mieszkańców. Dzisiejsza uroczystość wyrasta z wiekowych tradycji, które określiły kulturę duchową naszego miasta Kielce. Proklamacja Matki Bożej Patronką Kielc jest uwieńczeniem tych duchowych tradycji, a zarazem wytycza kierunek rozwoju duchowego miasta na przyszłość”.

Dziś w kaplicy Matki Bożej Łaskawej sprawowane są niektóre Msze święte - na przykład zawsze pierwsza msza poranna o godz. 6.30, która jest transmitowana przez diecezjalne Radio eM Kielce. Ma ona znaczenie dla ludzi chorych, starszych, ale również aktywnych zawodowo śpieszących się do pracy i swoich zajęć. Codziennie w kaplicy jest wystawienie Najświętszego Sakramentu jest też możliwość skorzystania z sakramentu pokuty i pojednania. W kaplicy zawsze są ludzie, Matka Boża nigdy nie jest sama.

Katarzyna Bernat